Công cụ dạy học

Công cụ dạy học

Sử dụng các dụng cụ giúp đỡ trong dạy học cho phép năng động hoá quá trình đào tạo, giúp học sinh chú tâm và tiếp thu bài giảng tốt hơn. Vậy nên trong các phương pháp giao tiếp cần nhân rộng các tác nhân kích thích giác quan.

Các dụng cụ sư phạm khác nhau:

- Các phương tiện ghi âm

- Tài liệu viết

- Hình ảnh, tranh vẻ, bản đồ

- Phấn bảng

- Thiết bị trình chiếu âm thanh-hình ảnh: phim, máy chiếu powerpoint,...

- Máy quay phim

- Phần mềm tin học phục vụ giảng dạy

- Internet

Các kênh giác quan của việc học

Dụng cụ sư phạm	Tác nhân kích thích giác quan
Các phương tiện ghi âm	Thính giác
Tài liệu viết	Thị giác
Hình ảnh, tranh vẻ, bản đồ	Thị giác
Phấn bảng	Thị giác
Thiết bị trình chiếu âm thanh-hình ảnh: phim, máy chiếu powerpoint,...	Thị giác, thính giác
Máy quay phim	Thính giác, thị giác
Phần mềm tin học phục vụ giảng dạy	Thính giác, thị giác, xúc giác
Internet	Thính giác, thị giác, xúc giác

Các biểu đồ là phương tiện rất thuận tiện để giới thiệu các khái niệm trừu tượng. Tuy nhiên cần biết rằng người học không phải ai cũng quen thuộc với việc đọc các chỉ số trên bản đồ. Đây có thể là một vật cản thật sự. Vậy nên cần cho học sinh học thêm để có cách tri giác biểu đồ tốt.

Nói chung các bản đồ và các kí hoạ thường phát huy hiệu quả hơn khi giúp học sinh hiểu được các ý kiến, khi giới thiệu một cấu trúc hoặc một bộ máy. Kí hoạ chỉ nên minh hoạ tất cả các những gì người ta muốn giới thiệu và không nên thêm các thứ không cần thiết.

Tương tự, ta có thể xem xét lợi ích của việc giới thiệu các mẫu vật thật và mô hình ba chiều. Nếu đồ dùng là vật thật thì nó sẽ góp phần lôi kéo sự chú ý và lôi cuốn người học. Nếu phương tiện là một bản đồ thì nó sẽ dễ dàng hoá việc hiểu bài. Tuy nhiên cần ghi nhớ là các mô hình ba chiều thường rất đắt và chiếm nhiều chỗ so với lợi ích mà chúng đem lại. Chúng thật sự cần thiết khi người ta theo đuổi các mục tiêu sư phạm vận động tâm thần.

Chúng hoàn toàn hữu ích để đạt được những mục tiêu sư phạm trong lĩnh vực nhận thức; chúng có ưu điểm là phù hợp với nhịp điệu cá nhân của người học, khuyến khích hoạt động của họ, thậm chí đôi khi hướng dẫn một vài việc mang tính sáng tạo.

Tham quan thực tế đôi khi cũng tương tự như là sử dụng đồ dùng dạy học trực quan. Đây là cách tuyệt vời để người học chú tâm đến những gì thật sự diễn ra trong không gian nhà máy. Việc tham quan này luôn đòi hỏi phải lên kế hoạch kĩ lưỡng, và mất nhiều công sức và động lực.

Sử dụng các bảng viết:

Bảng viết đen đã dần được thay thế bằng bảng trắng và thậm chí là bảng giấy.

Bảng viết hiển nhiên là phương tiện thường dùng nhất nhưng cần xem xét một vài điểm để sử dụng chúng tốt hơn :

- Tránh vừa nói vừa viết, điều này ngăn cản bạn quan tâm đến hoạt động của nhóm. Hơn nữa khi giáo viên quay lưng để viết, học sinh thường có xu hướng không nghe gì nữa.

- Không nên đứng giữa bảng và học sinh viên như vậy sẽ che mất những gì đã viết.

- Viết chữ to, rõ. Cần thường xuyên xuống cuối lớp kiểm tra lại bảng viết có quan sát được không.

- Sử dụng xen kẽ các màu viết khác nhau theo một mã qui định trước để trình bày mỗi loại thông tin khác nhau.

- Chuẩn bị bảng trước để không mất nhiều thời gian và sử dụng một dàn ý trong suốt qua trình giảng bài

- Bí mật sử dụng bảng giấy (nếu có sẵn) nhằm giúp gợi nhớ lại. Chỉ cần trước giờ học dùng bút chì và viết một vài chỉ dẫn mà học sinh không thấy được.Vậy là ta đã đánh dấu lại bằng một sơ đồ và sẽ tìm lại được các chuỗi nội dung sẽ dạy.

- Chú ý đến việc viết các từ khoá và các phát biểu của học sinh lên bảng. Điều ấy chứng tỏ là bạn quan tâm đến các ý kiến đóng góp đó, và tạo dựng được các trao đổi thực sự giữa học sinh và giáo viên.

- Treo lên tường lớp học các tờ giấy cần thiết cho việc tham khảo trong suốt giờ học: mục tiêu, kế hoạch công việc, sơ đồ tham chiếu, bảng tổng hợp.

- Kết hợp dùng giữa bảng viết và các phương tiện dạy học khác.

- Cuối cùng đừng quên rằng cách tốt nhất khi dùng bảng dạy học là hướng đến khả năng sử dụng của người học, nhất là khi họ dùng bảng để viết lại ý kiến của nhiều người trong một nhóm.

- Không nên đứng giữa bảng và học sinh vì như vậy sẽ che mất những gì đã viết.

- Viết chữ to, rõ. Cần thường xuyên xuống cuối lớp kiểm tra lại bảng viết có quan sát được không.

- Sử dụng xen kẽ các màu viết khác nhau theo một mã qui định trước để trình bày mỗi loại thông tin khác nhau.

- Chuẩn bị bảng trước để không mất nhiều thời gian và sử dụng một dàn ý trong suốt qua trình giảng bài

- Treo lên tường lớp học các tờ giấy cần thiết cho việc tham khảo trong suốt giờ học: mục tiêu, kế hoạch công việc, sơ đồ tham chiếu, bảng tổng hợp.

- Kết hợp dùng giữa bảng viết và các phương tiện dạy học khác.

Hình ảnh, tranh vẻ, bản đồ

Những phương pháp sử dụng phương tiện nghe nhìn thường dễ dàng thu hút sự chú ý cao và là một sự minh hoạ dễ hiểu nhất cho môn học. Những kĩ thuật này rất quan trọng để năng động hoá các chương trình đào tạo và để tăng thêm mức độ sâu sắc và hiệu quả của các phương pháp khác như : trình bày, thảo luận, trò chơi…

Để thực hiện một buổi chiếu hình trong điều kiện tốt, nhà đào tạo phải có một vài phòng ngừa. Nói chung, người ta khuyên nên rèn luyện kĩ đối với quá trình thao tác máy như :mắc nối, điều chỉnh, chiếu phim, thay đèn…

Sự ôn luyện lại luôn cần thiết để bảo đảm rằng bạn đã làm chủ được tình huống : máy phóng đại ảnh đã đặt đúng chỗ, âm thanh hoạt động tốt, ai cũng nhìn rõ ở vị trí ngồi của mình, độ tối được điều chỉnh đủ …

Máy phóng đại ảnh có thể được sử dụng nhưng luôn phải kèm theo các giáo cụ khác.

Làm thế nào để sử dụng một loạt các ảnh phóng đại không có âm thanh? Cần phải tận dụng khả năng không âm thanh có ở các máy ảnh phóng đại để tạo thời gian im lặng, trong suốt thời gian đó mỗi người đều có thể khám phá hình ảnh chiếu. Sau đó, giáo viên khơi gợi lời bình, tổ chức sự trao đổi, và rồi đưa ra lời bình của riêng mình đối với hình ảnh đã chiếu. Điều chỉnh độ sáng trong phòng để dễ dàng cho việc trao đổi hơn.

Cần tránh phạm vào ba lỗi sau đây :

- Thứ nhất, phóng các ảnh quá nhanh, không để thời gian dành cho việc khám phá.

- Thứ hai, chiếu hình quá dày đặc và tham vọng nói quá nhiều đối với một hình ảnh được phóng đại.

- Thứ ba, đưa ra những lời bình không liên quan gì dến hình ảnh chiếu.

Máy quay phim

Máy quay phim (camera) có thể dùng trong đào tạo tuy nhiên cần xem xét một vài điểm trước khi sử dụng :

- Nhiều người tham gia lo sợ là những tài liệu đã quay sẽ được lưu giữ lại để làm bằng chứng phán xét họ hoặc chúng sẽ được người khác sử dụng mặc cho họ không muốn. Nhà giáo phải bảo đảm tính chất bảo mật của những tài liệu công việc và xoá chúng trước sự chứng kiến của người học vào cuối buổi học.

- Điều quan trọng là người quay phim phải sử dụng các độ quay trung bình và sử dụng màn hình rộng. Tránh những độ quay cận cảnh quá mức.

- Máy ghi hình là một công cụ rất có tính bao hàm. Chúng có thể tạo ra sự tiến bộ nhưng đồng thời làm khó chịu cho người tự xem lại mình. Điều trước tiên nên làm là đưa các thái độ đã quay phim cho người học tự đánh giá về chính họ. Mặc khác, điều quan trọng là phát huy những khía cạnh tích cực hơn là đánh dấu lại hệ thống các lỗi. Những lỗi này thường được nhận ra một cách tự nhiên và thậm chí là được phóng đại lên bởi những người trong cuộc.

Phần mềm tin học phục vụ giảng dạy

Những chương trình này được sử dụng trong một tình huống đào tạo cụ thể, và được soạn thảo ra cùng với các bước tiến hành bài giảng. Loại hình này thậm chí còn là ví dụ điển hình cho sự hỗ trợ sư phạm phù hợp nhất với quá trình dạy học. Nó mang đến cho giáo viên phương tiện để có thể sử dụng các chương trình vi tính khác, bắt chước các hoạt động, và làm rõ các khả năng thực hiện,…

Đối với người học, dụng cụ này là một phương tiện làm việc tuỳ theo nhịp độ mà họ thích. Họ cần có một ít tính độc lập để có thể trở thành người sử dụng năng động loại hình công cụ này. Tuy nhiên, sự phát triển ngày càng nhanh của các chương trình tin học phục vụ dạy học và các chương trình vi tính khác đã khiến chúng trở thành giáo cụ không thể thiếu của giáo viên.

Internet

Chúng ta không thể không kể ra đây phương tiện nghiên cứu và trao đổi cơ bản tuyệt vời này. Ta không chỉ tìm thấy thêm nhiều thông tin để minh hoạ cho bài giảng, làm rõ nội dung, tìm ra ý tưởng cho các bài tập ở lớp,… mà còn có thể trao đổi với các học viện giáo dục khác, các giáo viên khác, các kĩ thuật viên,.v.v.

Khó mà có thể liệt kê hết những gì có thể làm trên internet, danh sách còn rất dài…

Tuy nhiên, việc sử dụng internet cần chú ý đến các điểm sau :

• Thông tin nhiều đến nỗi đôi khi cần có nhiều thời gian và hiểu biết đối với việc nghiên cứu tài liệu để có thể tìm ra chúng. được phóng đại lên bởi những người trong cuộc.

• Tất cả tài liệu về một chủ đề nhất định không có giá trị như nhau. Nói chung có nhiều người tạo ra các trang Web nhưng thông tin chứa đựng trong đó thì không phải lúc nào cũng chính xác. Cần luôn luôn tra cứu lại nguồn gốc thông tin và so sánh nhiều tài liệu cùng một chủ đề với nhau.

Việc truy cập Internet có thể diễn ra hầu như khắp nơi; nó đã trở thành phương tiện tra cứu thông tin tuyệt vời tuy nhiên phải luôn tỉnh táo để xem xét chất lượng và tính thích đáng của thông tin.

Các tiêu chí chọn dụng cụ

- Tính sẵn của dụng cụ

- Tình trạng của công cụ

- Các kỹ năng sử dụng dụng cụ

- Loại hình học tập mà chúng ta muốn làm việc

- Sự phù hợp giữa việc sử dụng cụ và các kỹ năng cần phát triển ở người học

- Thời điểm học tập

- Hiệu quả của dụng cụ

- Phong cách sư phạm áp dụng với học sinh

- Sự tôn trọng về sự cân bằng giá cả/lợi ích

- Sự sử dụng một số dụng cụ sư phạm khác

Việc nhân rộng các dụng cụ dạy học có rất nhiều ưu điểm. Một mặt là đối với những đối tượng có một « giác quan ngự trị » riêng, các nghiên cứu gần đây đã chứng minh rằng một số người cảm thấy khó khăn khi người khác giao tiếp với họ không theo cách phù hợp với giác quan ngự trị của riêng mình.

Trong một nhóm học tập, điều quan trọng là chú ý đến các kiểu giao tiếp. Có những học sinh rất nhạy cảm khi nghe giáo viên giảng bài nhưng có số khác lại dễ tiếp thu tri thức hơn khi giáo viên viết lên bảng.

Mặc khác, chúng ta dù ít hay nhiều cũng thạo nhiều giác quan khác nhau. Một người có giác quan ngự trị là thính giác sẽ có cơ hội được giúp đỡ khi có kích thích về thị giác.